|
De tweede helft van de Twintigste Eeuw
Het beeld van tweede helft van de Twintigste Eeuw wordt op wereldschaal bepaald door de Koude Oorlog, op Europese schaal door de Europese eenwording en op, nationale schaaldoor de grote sociaal-culturele veranderingen als gevolg van de toenemende welvaart. |
Tijd van televise en computers (1950-2000)
Albert van der Kaap, Enschede, albert@vanderkaap.org
Enduring understanding
Om welke enduring understanding gaat het in dit tijdvak?
Nadat een paar eeuwen lang eerst de Spanjaarden en Portugezen en later de Engelsen en Fransen de wereld hadden gedomineerd, namen de Russen en Amerikanen deze dominantie in de twintigste eeuw over. Toch duurde het even voor dit zichtbaar werd. De Amerikanen gingen zich op het eind van de negentiende eeuw bemoeien met Azië en namen deel aan W.O.I. Ook Rusland nam deel aan W.O.I. Nadat deze oorlog echter trokken de Amerikanen zich terug op het Fortress America en concentreerden de Russen zich op de consolidatie van de revolutie in eigen land. De Tweede Wereldoorlog bracht hierin definitief verandering, Niet alleen in Europa, maar ook elders in de wereld gingen beide landen het politieke wereldtoneel domineren. In Europa verliep deze ontwikkeling parallel aan steeds meer economische, politieke en militaire samenwerking. Buiten Europa verliep deze ontwikkeling parallel aan de dekolonisatie van Afrika en Azië.
Tussen 1945/47-1989 stonden de beide wereldmachten, de democratische en kapitalitische V.S. en de totalitaire en communistische S.U., overal in de wereld vijandig tegenover elkaar (Koude Oorlog). Beiden wilden het wereldtoneel domineren en beiden waren bang voor elkaar. Een politiek van indamming van de kant van de V.S. en het aanleggen van een bufferzone door de S.U., alsmede een grootschalige wapenwedloop was hiervan het gevolg.
In Nederland leidde de groeiende economische welvaart vanaf, vooral, de jaren zestig tot allereli sociaal-economische en culturele (godsdienstige) veranderingen en een multiculturele (multi-religieuze) samenleving.
Kenmerkende aspecten
-
De groene kenmerkende aspecten hebben betrekking op het basisonderwijs
-
De blauwe kenmerkende aspecten hebben betrekking op de onderbouw van het voortgezet onderwijs
-
De rode kenmerkende aspecten hebben betrekking op de tweede fase
Essential Questions
De Essential Questions worden voor het eerst in de onderbouw aan de orde gesteld. De leerlingen formuleren een voorlopig antwoord. In de tweede fase keren de vragen dan weer terug. De leerlingen reflecteren op hun eerder antwoorden en stellen deze bij.
-
Kun je (over) leven in een totalitaire staat
-
Begon de Koude Oorlog in 1917 of in 1947?
-
Was de Koude Oorlog een machtsconflict of een ideologisch conflict?
-
Was de Koude Oorlog een absurditeit (= dwaasheid, idiotie, ongerijmdheid, onzinnigheid)?
Pas op 17 november 1933 erkennen de Verenigde Staten de Sovjet-Unie. Nederland erkent het communistische regime in Moskou pas in 1942.
Basisconcepten
In de meeste tijdvakken kun je voor de vijf basisconcepten (macht, oorlog, godsdienst, kunst en levensonderhoud) telkens dezelfde vragen stellen.
| macht | oorlog | godsdienst | kunst | levensonderhoud | ||
| tijdvak 10 | Koude Oorlog | |||||
| Dekolonisatie | ||||||
| Europese eenwording | ||||||
| Welvaart en sociaal-culturele veranderingen | ||||||
| multiculturele samenleving |
Het curriculaire spinnenweb
Het spinnenweb als metafoor voor het leerplan maakt duidelijk dat het veranderen van één aspect van het curriculum (aan een van de draden trekken) onvermijdelijk gevolgen heeft voor andere aspecten van het curridulum. In het artikel 'u denkt voor mij wordt' bijvoorbeeld een experiment beschreven waarin de leerbronnen en de rol van de docent veranderen, maar de leerdoelen en de toetsing niet. Dat de resultaten dan tegenvallen is eigenlijk niet verwonderlijk.
Wat komt aan de orde?
-
De belangrijkste internationale ontwikkelingen op wereldschaal:
-
de Koude Oorlog
-
de dekolonisatie
-
de Europese eenwording
-
-
de toenemende welvaart en de sociaal-culturele veranderingen die daar het gevolg van waren (o.a. individualisering en secularisatie)
-
het onstaan van pluriforme en culturele samenlevingen, bijvoorbeeld in Nederland.
Lesmateriaal
1. Onderbouw basisonderwijs
Verhaal voorlezen en bespreken aan de hand van richtvragen.
Dam, Arend van, Lang geleden ... , de geschiedenis van Nederland in vijftig voorleesverhalen, Van Holkema & Warendorf, Houten, 2008
Na de oorlog
-
Een nieuwe oorlog en een ramp
Na de oorlog
-
De vooruitgang
De nieuwste tijd
-
Alles kan, alles mag
Slotverhaal
-
Nu
2. Bovenbouw basisonderwijs
3. Onderbouw voortgezet onderwijs
Basis
Extra
4. Tweede fase voortgezet onderwijs
-
De muur
In deze opdracht onderzoeken de leerlingen de vraag of de Berlijnse muur een belangrijk historisch monument was. -
De Koude Oorlog 2
Een serie onderzoeksopdrachten over de Koude Oorlog waaruit de docent een keuze kan maken. -
Enola Gay
Leerlingen beoordelen vanuit verschillende perspectieven het historisch belang van het werpen van de eerste atoombom
Powerpoints
Bij een introductie op de Koude Oorlog kunt u gebruik maken van een van onderstaande powerpoint presentaties:
-
Cold War
Engelstalige powerpoint die kan dienen als basis om er zelf Nederlandse teksten aan toe te voegen -
Cold War
Powerpoint met zeer bruikbare afbeeldingen
Zie ook:
Tijdvak en kenmerkende aspecten
10. Tijd van televisie en computers
Kenmerkende aspecten:
-
De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.
-
De dekolonisatie die een eind maakte aan de westerse hegemonie in de wereld.
-
De eenwording van Europa.
-
De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen.
-
De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen.
Contexten
de hele wereld
kapitalistische vs. communistische wereld
-
Nederland
Leerdoelen
De leerlingen:
kunnen een relatie leggen tussen het begrip dekolonisatie en de Tweede Wereldoorlog
-
kunnen een relatie leggen tussen het begrip dekolonisatie en het verminderen van de wereldwijde macht van West-Europese landen
-
kunnen begrippen als indammingspolitiek (containment), Truman-doctrine, Marshall-hulp, de Muur en domino-theorie in verband brengen met de Koude Oorlog
-
kunnen inhoud geven aan de begrippen pluriforme en multiculturele samenleving
-
kunnen een relatie leggen tussen de sociaal-culturele veranderingsprocessen en de toenemende welvaart
Inhoudelijke (unieke) begrippen
-
Koude Oorlog
-
Containment politiek
-
Truman doctrine
-
Marshall plan
-
Domino-theorie
-
Korea oorlog
-
Vietnam oorlog
-
Cuba crisis
-
Europese Unie
-
Berlijn
-
Sovjet Unie
Inhoudelijke (generieke) begrippen
beschaving
samenleving
maatschappij
leger/wapens
cultuur
Meta-concepten (second-order concepten)
Continuïteit/verandering
de veranderingen kunnen noemen die er in de internationale machtsverhoudingen optraden
Oorzaak/gevolg
oorzaken kennen van de dekolonisatie
-
oorzaken kennen van het ontstaan van de Koude Oorlog
-
oorzaken (her)kennen van het ontstaan van een pluriforme en multiculturele samenlebing in Nederland?
Historisch belang
-
het historisch belang kunnen beargumenteren van een gebeurtenis, ontwikkeling of bouwwerk (bijvoorbeeld de bouw van de muur in Berlijn of het gooien van de eerste atoombom)
Bewijs (bronnen)
-
historisch kunnen redeneren over aspecten van de Koude Oorlog aan de hand van bronnen
Tijd en plaats
De tien tijdvakken
Copyright: Albert van der Kaap, 2009