home      inleiding      opdracht      bronnen      verwerven      verwerken      presenteren      evalueren      beoordeling      docent    

Die Weisse Rose

Docentenhandleiding

Inleiding

In het boek 'Die Weisse Rose' beschrijft Inge Scholl hoe haar broer Hans en haar zuster Sophie aanvankelijk onder de indruk waren van Hitler en het nationaal-socialisme. Dit zeer tegen de zin van hun vader die het gevaar van Hitler al vroeg onderkende. Langzamerhand ontstond er evenwel ook bij de kinderen twijfel en ging hun enthousiasme ging over in afkeer. Beiden raakten tenslotte betrokken bij het verzet tegen Hitler. Samen met een aantal andere studenten , onder wie Christoph Probst, vormden zij de verzetsgroep 'Die Weisse Rose'. 

Deze groep, waarvan de naam mogelijk is afgeleid van de roman 'La rosa Bianca' van B. Traven, hield zich onder meer bezig met het schrijven en verspreiden van pamfletten op de universiteit van München. Hans Scholl zelf geeft in zijn verhoor door de Gestapo op 20 februari 1943 de volgende verklaring:

"Zurückkommend auf meine Schrift 'Die Weiße Rose' möchte ich auf Befragen, warum ich diesem Flugblatt gerade diese Überschrift gegeben habe, folgendes erklären: Der Name ,Die Weiße Rose' ist willkürlich gewählt. Ich ging von der Voraussetzung aus, daß in einer schlagkräftigen Propaganda gewisse feste Begriffe da sein müssen, die an und für sich nichts besagen, einen guten Klang haben, hinter denen aber ein Programm steht. Es kann sein, daß ich gefühlsmäßig diesen Namen gewählt habe, weil ich damals unmittelbar unter dem Eindruck der spanischen Romanzen von Brentano ,Die Rosa Blanca' gestanden habe. Zu der ,Weißen Rose' der englischen Geschichte bestehen keine Beziehungen." 

 
Begin 1943 werden de Scholl's, samen met anderen, opgepakt, ter dood veroordeeld en terechtgesteld.

Als inleiding op deze opdracht kunt u, desgewenst, gebruik maken van de powerpoint presentatie Die Weisse Rose.

De SixPack

Deze opdracht is gemaakt in het format van de SixPack en bestaat uit de volgende onderdelen:

1. Een drietal opdrachten bij fragmenten uit het boek 'Die Weisse Rose' en het laatste pamflet van de gelijknamige verzetsgroep.

2. Een opdracht waarin aan de hand van een aantal bronnen dieper wordt ingegaan op de stof die in de eerste opdrachten aan de orde is gesteld.

3. Een opdracht waarin de leerling de verzamelde informatie verwerken in ene verslag.

Om tijd te besparen en om het samenwerkend leren - waarin het denken, delen, uitwisselen wordt geoefend - te stimuleren is ervoor gekozen om de SixPack te laten uit voeren in groepjes van drie leerlingen.

In het eerste gedeelte van deze SixPack  verdelen de leerlingen de opdrachten 1,2 en 3 onder elkaar. Deze opdracht wordt dus individueel gemaakt. Opdracht 4 wordt gemeenschappelijk gemaakt en aan opdracht 5 wordt in eerste instantie weer individueel gewerkt om tenslotte uit te monden in een gemeenschappelijk verslag.   

U kunt desgewenst hier de bronnen in een Word-versie downloaden.
                          
Doelstellingen

  1. Leerlingen ontdekken, aan de hand van een voorbeeld, waarom mensen aanvankelijk enthousiast op het Nazi-regime reageren.

  2. Zij leren begrijpen waarom de Scholls anders over Hitler gaan denken en in het verzet terecht komen.

  3. Leerlingen kunnen discussiëren over deelname aan het verzet.

  4. De leerlingen leren de volgende benaderingswijzen (of structuurbegrippen) hanteren:

Lessuggesties

Van het boek 'Die Weisse Rose' is een film gemaakt (123 minuten), die u geheel of gedeeltelijk zou kunnen gebruiken. Als instap is het slot van de film (de laatste paar minuten) zeer geschikt, al is deze scene wel tamelijk schokkend. Hans en Sophie Scholl en Christoph Probst nemen afscheid van elkaar en Sophie Scholl wordt (middels een guillotine) terechtgesteld. Naar aanleiding van dit fragment kunt u de leerlingen vragen of zij een vermoeden hebben van de reden van deze terechtstelling.
Wilt u de film in zijn geheel gebruiken dan kunt u de leerlingen al kijkend, een antwoord laten formuleren op de volgende vragen:

Een korte beschrijving van de film

München 1942: Hans (24) en Sophie Scholl (21) studeren in München. Op een dag duiken er op de universiteit pamfletten tegen Hitler op. Bijna niemand durft ze te lezen of mee te nemen uit angst aangegeven te worden. Maar Sophie Scholl is enthousiast en neemt een pamflet mee naar huis. Bij toeval komt ze erachter dat haar broer Hans, het pamflet, samen met zijn vrienden Alex, Willi en Christoph heeft geschreven. Dan wordt ze bang. Haar vader zit vanwege politieke opmerkingen in de gevangenis en waarschijnlijk wordt hun huis door de geheime staatspolitie (Gestapo) in de gaten gehouden. De illegale actie van haar broer is dan ook dubbel gevaarlijk. Zij probeert haar broer te overreden met zijn verzetsdaden te stoppen. Maar tevergeefs. Na enkele dagen besluit ze tenslotte, tegen de zin van haar broer, mee te doen...

Alternatieven voor 'Die Weisse Rose'

Hoewel het voor de hand ligt bij dit onderwerp gebruik te maken van de film 'Die Weisse Rose', zijn er meer mogelijkheden. Hieronder staan korte beschrijvingen van films die in aanmerking komen.

- Sophie Scholl, die letzten Tage
De Duitse speelfilm SOPHIE SCHOLL is geregisseerd door Marc Rothemund en gebaseerd op echte feiten, namelijk gespreksopnamen van verhoren en getuigenissen van ooggetuigen. Het verhaal wordt vanuit het perspectief van Sophie Scholl verteld.
 
Sophie Scholl is het ontroerende portret van één van de weinige helden uit de Duitse geschiedenis. De film beschrijft de laatste zes dagen (17-22 februari 1943) van het leven van Sophie Scholl vanuit haar eigen perspectief: dat van een moedige en levendige jonge vrouw die bereid is te sterven voor haar geloof in de idealen van Die Weisse Rose. Vanwege hun verzet tegen het Nazi regime zijn Sophie Scholl en de overige leden van de verzetsgroep Die Weisse Rose synoniem geworden voor burgerlijke moed en een vreedzaam gevecht tegen de overheersing van geweld en onderdrukking.

- The Wave
De kortere film 'The Wave' (50 minuten) biedt leerlingen de mogelijkheid zich in te leven in de aantrekkingskracht van het Nationaal-Socialisme. De film is gebaseerd op een experiment van een geschiedenis docent in Palo Alto (V.S.) in 1967. Deze kreeg van leerlingen de vraag voorgelegd hoe het mogelijk was dat iemand als Hitler zo'n aantrekkingskracht had op mensen. Toen hij het antwoord op die vraag schuldig moest blijven startte hij een experiment met een gelijksoortige beweging 'The Wave' om zijn leerlingen te laten inleven in de situatie van Duitsers in de jaren dertig. Het experiment was op een voor de betrokken zeer pijnlijke wijze succesvol en dreigde uit de hand te lopen.

- De kinderen van nr. 67
Verfilming van het verhaal van Lisa Tetzner over kinderen, die in 1932-1933 in een zelfde woonblok in Berlijn wonen en te maken hebben met dezelfde crisis. Aan het begin van de film spelen zij nog met elkaar, maar de opkomst van Hitler verandert het leven van ieder van hen: de ene familie schaart zich achter de Führer, terwijl de andere zich ertegen verzet. Het Joodse meisje Myriam en haar tante voelen zich gedwongen te vluchten.

- Het meisje met het rode haar
Als men meer aandacht wil besteden aan het verzet in ons land kan men onder andere gebruik maken van 'Het meisje met het rode haar', over de verzetsdaden van Hannie Schaft. Aan de orde komen onder meer de motieven voor haar deelname aan het verzet.

- Pastorale 1943
Pastorale 1943 is een film waarin het heldendom van de verzetsmensen sterk wordt gerelativeerd. Verzetsmensen in een klein dorp besluiten de plaatselijke drogist te liquideren.

Documentaires

- Triumph des Willens
Veruit de bekendste Nazi propaganda film is 'Triumph des Willens uit 1935. Op verzoek van Hitler maakte Lenie Riefenstahl in 1934 opnamen tijdens partijdagen van de NSDAP in Neurenberg. Delen van deze film zijn zeker geschikt om leerlingen een indruk te geven van de werking van propaganda.
Helaas is deze film niet te huur als film of video. Wel is hij verscheidene keren op t.v. uitgezonden.

- In naam van de Führer
Deze 87 minuten durende documentaire probeert met behulp van historisch materiaal een beeld te schetsen van de invloed van de nazi-ideologie op het leven van kinderen. Het gaat hierbij om opvoeding van germaanse kinderen tot ideale nazi's, van slavische kinderen tot werkkrachten, vervolgingen van joodse kinderen en zigeuners, medische experimenten.
Speciaal voor gebruik op scholen hebben MEMO en het APS uit deze film vier kortere videoprogramma's samengesteld, die worden gepresenteerd onder de titel Nationaal-Socialisme. De vier delen zijn los van elkaar te gebruiken. Titels:
1. Opvoeding, onderwijs, cultuur, (17 minuten)
2. Gehoorzaamheid, trouw, leiderschap (9 minuten)
3. Moraal en anti-moraal (16 minuten)
4. Discriminatie, haar, moord ( 19 minuten)

- Oorlogsgetuigen
Een serie korte documentaires (filmportretten van ongeveer 20 minuten) waarin telkens de ervaringen van één persoon in de oorlog of de verwerking van die ervaringen centraal staan. De documentaire over Gerard Portielje gaat over zijn verzetsactiviteiten. ('Flinke verzetsmensen bestaan niet')
 

 Die Weisse Rose


 Sophie Scholl


 Hans Scholl


Copyright:  Albert van der Kaap, 2010