Jo Claes, Sub Rosa, Antwerpen/Amsterdam, Houtekiet, 2024, 234 blz.
Sub Rosa
Jo Claes schreef reeds 17 thrillers met de Leuvense hoofdinspecteur Thomas Berg als hoofdpersoon. Op deze site kwam hij eerder al aan bod met Een tragisch verhaal (2019) en Slagschaduw (2022).
Historische romans
Sub Rosa
Zijn boeken hebben steeds iets te maken met de universiteit
van Leuven, de Alma Mater van de Lage Landen, gesticht in 1425.
Die derhalve in 2025 haar zeshonderdste verjaardag viert.
Uitgezonderd voor dit boek prijkt bij de hele reeks op de omslag
steeds de foto van een Leuvens monument. Zie hiervoor de
introductie bij de twee vermelde titels (1).
Ook voor wie nooit een voet in Leuven heeft gezet, bieden de
rake beschrijvingen van de historische binnenstad met haar
middeleeuws stratenpatroon, haar eindeloze verzameling
studentenkroegen en haar over de hele omgeving verspreide
academische instellingen een uitstekend middel tot kennismaking
met zijn romans.
Dit is echter een prequel. Het verhaal speelt in 1990.
Thomas Berg, twintig jaar jong, student tweede jaar theologie
heeft net zijn moeder aan kanker verloren en is zijn studies
beu, hoewel hij op zijn examens schitterende resultaten
behaalde. Hij raadpleegt een van zijn professoren, Willem
Sanderius, die hem uitnodigt om over de zaak te komen praten.
Bij dat bezoek in Sanderius’ flat ziet Berg die avond op tafel
een kennelijk zeer oude stapel papyrusbladen liggen. Hij kan
alleen de bovenste bladzijde zien, geschreven in een hem
onbekend schrift. Volgens de professor is het een eeuwenoude
codex geschreven door Judas Iskariot (de ‘slechte’ apostel),
oorspronkelijk gesteld in het Aramees, (de taal waarin Jezus
waarschijnlijk sprak), daarna uit het Grieks in het Koptisch
overgezet en zeker niet voor Thomas’ ogen bestemd, wegens nog
teveel Sub rosa (letterlijk ‘onder de Roos’, vertrouwelijk)
Belangrijk voor het verloop van het verhaal: Sanderius is
kandidaat voor de nakende rectorverkiezingen.
Als Sanderius zijn ontdekking bekendmaakt wordt hij door
collega’s scherp aangevallen, vooral door professor Deblezer,
zijn tegenkandidaat voor de rectorverkiezing. Zij vermoeden dat
het om een vervalsing gaat. Vooraleer de zaak behoorlijk kan
uitgeklaard, wordt de codex gestolen. Sanderius citeert Berg
ongewild zonder hem te raadplegen als een van de twee mensen die
kunnen getuigen dat de papyrus werkelijk bestaat.
In een ultieme poging om zich te rechtvaardigen vertaalt
Sanderius de codex en publiceert de hertaalde tekst in
romanvorm: ‘Memoires van een verrader’. De roman kent
onmiddellijk een enorm internationaal succes, wat
vanzelfsprekend gunstig is voor zijn kansen bij de verkiezing.
Vooral omdat zijn tegenstander Deblezer door een studente
archeologie beschuldigd wordt van ernstig grensoverschrijdend
gedrag tijdens opgravingen in Egypte.
Berg besluit de zaak te onderzoeken, want voor zijn gevoel klopt
er een heleboel niet. En een bedrieger als rector van zijn
geliefde universiteit, dat kan en mag toch niet.
Toevallig leert hij Elke kennen, de dochter van Sanderius. Zij
vertelt hem dat haar ouders op het punt staan te scheiden,
voornamelijk door het gedrag van haar vader.
Met de hulp van Elke achterhaalt Berg de waarheid.
Daarover kunnen we helaas niets vertellen om het leesplezier
niet te vergallen.
Zijn ontdekking heeft verregaande gevolgen, niet alleen voor de
rectorenverkiezing, maar ook voor zijn eigen toekomst. Laatste
zinnen: “Ik ga criminologie studeren. Ik denk dat die richting
beter bij me past.”
Bespreking
Dan volgt deel II van het verhaal: de volledige roman van
Sanderius over Judas, Memoires van een verrader.
Sinds Dan Brown, met De Da Vinci code,(2004-verfilmd 2006) zijn
er herhaaldelijk een hele reeks zogezegde apocriefe evangeliën
opgedoken o.a. over Maria Magdalena (2).
In de loop van het verhaal roept Berg de hulp in van professor
Evenepoel. Die verwijst een paar keer naar de illegale
opgravingen van Minya, in Egypte, waar in 1978 fragmenten van
een Judas-evangelie zouden gevonden zijn, vrijwel totaal
onbekend gebleven. Het betreft ook hier een Koptische tekst, die
een vertaling is van een Oudgriekse tekst uit de derde eeuw.
Wat denk je dan? Zuivere fictie, nog nooit van gehoord, knap
gevonden van de auteur. Nader onderzoek leverde echter op dat
dit inderdaad volledig klopt met de werkelijkheid! *
* Minya Governorate (Arabic: محافظة المنيا Muḥāfẓet El Minya) is
one of the
governorates of
Upper Egypt. Its capital city,
Minya,
is located on the left bank of the
Nile River.
Sta me toe over Judas te citeren uit de Blog van oudheidkundige
Jona Lendering, 16 april 2023.Je hebt gezocht naar
judas iskariot - Mainzer Beobachter
(De oorspronkelijke hyperlinks in het artikel heb ik laten
staan.
‘Ik denk dat er, met de mogelijke uitzondering van Maria
Magdalena, geen nieuwtestamentische bijrolspeler is die meer de
aandacht heeft getrokken dan Judas Iskariot.
Een deel van de verklaring is natuurlijk dat zo weinig over hem
bekend is. Je kunt er van alles bij verzinnen. En dat is in de
afgelopen eeuwen dan ook gedaan. …
Judas, Brutus en Cassius in de muil van de duivel (Baptisterium
van Florence).
Waarom Judas zijn meester aangaf bij de tempelautoriteiten, we
weten het niet. Het Evangelie van Marcus kent geen motief. Pas
als Judas het aanbod heeft gedaan, komen de beruchte dertig
zilverlingen ter sprake (14.10-11). Matteüs draait de volgorde
om als Judas zijn meester als bij opbod verkoopt (26.15).
Hebzucht is een eigenschap die ook Johannes in Judas’ schoenen
schuift. Lukas ziet het anders: zijn Judas is door de duivel
bezeten (22.3).
Ik attendeer erop dat Judas zijn meester uitleverde. Hij was
behulpzaam bij een arrestatie die de autoriteiten met het oog op
de openbare orde noodzakelijk achtten. Uit niets valt op te
maken dat Judas wilde dat Jezus zou worden gedood.
Ik laat deze kwestie wat ze is. Mijn zondagse reeks gaat over
het Nieuwe Testament en zijn joodse context, niet over
vierde-eeuwse Koptische vertalingen van tweede-eeuwse Griekse
herinterpretaties.’
Samengevat: in 1978 is bij een illegale opgraving in het
Egyptische
Maghagha een papyrus gevonden die in de volgende
jaren onprofessioneel werd bewaard. Onder andere in een
diepvriezer! Dit Evangelie van Judas dook in 2005 ineens weer
op, nu onder de naam Codex Tchacos, naar een van de voorlopige
eigenaars. Vervolgens zorgde National Geographic voor de eerste
publicatie, met een even invloedrijke als omstreden Engelse
hertaling.
Blad 44 van de Codex Tchacos; r.
Er volgde heel wat kritiek. Zo wezen Amerikaanse koptologen erop
dat de Engelse vertaling vol fouten zat. Geen wonder als je het
fragment hierboven ziet!
Wie Jo Claes volgt weet dat hij een diepgaande interesse
koestert voor alles wat met mythologie, hagiografie en
iconografie te maken heeft. Hij etaleert dit in zijn verhalen en
dat is in deze prequel niet anders. Sub rosa draait om de
zelfverdediging van Judas. Daardoor passeren er heel wat
Bijbelse figuren en bijzonderheden de revue. In mijn
kennissenkring noteerde ik hierop zowel positieve en negatieve
reacties. Persoonlijk vond ik het boeiend mijn ver weggezakte
kennis ‘gewijde geschiedenis’ op te frissen. Maar een vriend,
dogmatische atheïst, legde het boek uit pure ergernis daarover
halverwege aan de kant.
Noten
1. Zie: Leuven, moordstad? De misdaadromans van Jo Claes, in:
Tijdingen uit Leuven, nr. 163, november 2016, p. 34-36, met de
bespreking van negen inspecteur Berg-verhalen.
Daarover vind je meer dan voldoende op de website van de auteur,
met een lang interview, recensies uit diverse tijdschriften, per
boek de foto’s plus toelichting van de gebouwen, omgeving en
monumenten die er een rol in spelen enz.
Jo Claes
- misdaadauteur (jo-claes.be)
2. Om er slechts twee te vermelden:
- Kathleen MacGowan, Het
Magdalena mysterie, Bruna 2009, 412 blz;
-
Jeroen Windmeijer & Jacob Slavenburg, De Magdalenacodex,
Amterdam, HarperCollins, 2022
Jos Martens, september 2024
.