|
Paul Doherty, De
gifbeker, (De dagboeken van Roger Shallot 2), vertaling van The
Poisened chalice (1992) door Kees van Weele; omslag: Ken Broeders, Zelhem,
De Leeskamer, 2006, 254 blz.
Plaats en tijd:
Engeland, 1520, tijd van Hendrik VIII.
Genre:
historische thriller
Doelgroep: 14+;
volwassenen
Inhoud
 De auteur Paul Doherty is een van de
succesvolste en vruchtbaarste schrijvers van historische thrillers. Hij
publiceert onder een serie pseudoniemen een groot aantal reeksen. En aan alles
is te merken dat hij dit boek met bijzonder veel plezier heeft geschreven.
Ergens begin 17de eeuw dicteert
de meer dan negentigjarige Shallot zijn memoires aan zijn huiskapelaan, in het
hart van de doolhof midden in zijn tuin. Memoires? Eerder een onstuitbare
woordenvloed, met talloze zijsprongen en vooruitwijzingen (die ons nieuwsgierig
maken naar de volgende delen). Een doorgebroken dam van woorden, waarin hij zijn
avonturen en avontuurtjes, zijn meer of minder vuile streken zonder schaamte of
berouw smakelijk en met veel genoegen laat optekenen voor het nageslacht. Sir
Roger Shallot, heer van Burpham Manor in Surrey heeft een lang en rijk gevuld
leven achter de rug, dat hem klaarblijkelijk geen windeieren heeft gelegd. En
het resultaat is een schelmenroman, bovendien nog goed geschreven, die je met
evenveel plezier leest als de oude schavuit beleeft aan het vertellen ervan.
In het voorjaar van 1520 zijn Roger Shallot
en zijn meester en levenslange vriend, de supernaïeve Benjamin Daunbey, de
trotse bezitters van een groot landhuis, niet ver buiten Ipswich. Dat landhuis
hebben zij gekregen van Benjamins oom kardinaal Wolsey, de bekwame,
oppermachtige, dikke, inhalige en onmetelijk rijke kanselier van Hendrik VIII,
als beloning voor de diensten die zij vorst en vaderland bewezen hebben, zoals
verhaald in het eerste deel van deze memoires,
De moorden van de Witte Roos
Het landgoed bloeit, in de eerste plaats
dankzij Shallot, die de menselijke aasgieren van het erf houdt. Maar Shallot
verveelt zich. Hij trekt naar Londen en zoekt logies in de taveerne de Gouden
Turk.
Mijn reis naar Londen verliep rustig. In mijn jonge jaren leek Engeland nog
groen en fris, als een land in de ochtend van het leven. Er marcheerden nog geen
legers door de velden en de hoge heren hadden nog niet de rebellenvlag ontvouwd.
Daar zorgde de Grote Moordenaar wel voor. Ook toen al waagde niemand het zijn
toorn te wekken, ofschoon de duistere kant van zijn ziel zich nog moest laten
gelden. Henry moest toen nog bewijzen dat hij 'De Mol' was uit de voorspelling
van Merlijn, 'die zijn koninkrijk in een zee van bloed ten onder zou doen gaan.'
De
abdijen en priorijen die ik passeerde lagen vreedzaam sluimerend in de luwte van
de frisgroene heuvels. Niets wees nog op de vernietigende kracht die weldra los
zou breken uit de helse afgrond van Henry's vleselijke lusten. De dorpen,
gehuchten en landhuizen met hun rode dakpannen getuigden van vrede en voorspoed,
want Henry teerde nog steeds op de rijkdommen die zijn vader hem had nagelaten
en had zijn leger van belastingophalers, deurwaarders, hofleveranciers en
taxateurs nog niet op pad gestuurd. De bruggen werden gerepareerd, de
wagensporen in de wegen opgevuld, het zomergraan werd gezaaid en in de weilanden
graasden vetstaartschapen.
Maar toch waren er al voortekenen van de furie die zou komen. Aan de galgen op
de wegkruisingen hing genoeg vet aas voor de hongerige kraaien en raven, en ik
zag pachtboeren die van hun landerijen waren verdreven toen de
grootgrondbezitters van de landbouw overgingen op de schapenhouderij. Sommigen
van hen waren potige kerels en wisten als bedelaar, dief en landloper aan de
kost te komen. Maar nu en dan kwam ik ook eerlijke plattelandsbewoners tegen,
broodmagere, verzwakte kinderen met witte gezichtjes en vrouwen met donkere
kringen rond hun ogen van de zorgen, die op zoek naar werk langs de wegen
zwierven. Shallott deed wat hij kon. Ik heb een waslijst van ondeugden zo lang
als mijn arm, maar harteloosheid komt daar niet op voor. Ik strooide met penny's
om me heen en reed als een jonge lord door Aldgate Londen binnen. (p. 21-22)
Na een heftig intermezzo met een dienstmeid
van de taveerne koopt Shallot zich in als partner van de Bretoense zakenman
Ralemberg. De derde vennoot, een zeeman, vervoert voor hen perkament naar
Frankrijk en wijn naar Engeland. De eerste reis verloopt zeer winstgevend. En
Shallot wordt zowaar ernstig en smoorverliefd op Agnes, de dochter van zijn
zakenpartner. Doch dan wordt hij dronken gevoerd in de taveerne en ontwaakt
hardhandig in de tuin van Ralemberg, naast de lijken van de hele familie. Hij
wordt van moord beschuldigd, maar de lichtekooi uit de herberg redt hem van de
galg door haar getuigenis. Benjamin Daunbey haalt hem vervolgens uit de
schuldgevangenis en brengt hem naar Hampton Court, het pasgebouwde paleis van
kardinaal Wolsey. Hier ontmoeten ze ook de koning. Hendrik VIII is nog steeds
een populaire jonge koning, maar hij begint al uit te dijen. In het eerste deel,
De moorden van de Witte Roos, verwees de beschrijving van Shallot bij
zijn vluchtige kennismaking met Hendrik VIII naar het schilderij van Hans
Holbein; nu staat dat zelfde schilderij op de kaft. Als hij het over de koning
heeft, trekt Shallot alle registers van verachting en angst open. Wolsey stuurt
het tweetal naar Frankrijk. Er is in eigen middens een superspion aan het werk,
een verrader die alle Engelse plannen overbrieft aan de Luciferi, de spionnen
van François I. Voor hij onder raadselachtige omstandigheden om het leven kwam,
vernam het hoofd van de Engelse geheime dienst in Frankrijk zijn schuilnaam:
Raphaël. Er komt nog een dubbele persoonlijke opdracht bij van de koning: zij
moeten bij een dorpspastoor een boek terugvinden, waarin de koning ooit wat
heeft geschreven én François I een ring afhandig maken, die de Henry ooit bij
een weddenschap (over het verleiden van een hofdame, of wat dacht je) aan zijn
Franse rivaal verloor. En de vreeswekkende Grote Moordenaar (zoals Shallot hem
steevast noemt) laat hen duidelijk verstaan dat ze in geval van mislukking best
nooit meer terugkomen.
De problemen hopen zich op evenals de lijken
in de Engelse ambassade, een geïsoleerd kasteeltje bij Parijs. Heel vlug maken
de beide vrienden kennis met Vauban, de hoofdman van de Luceferi, en met de
Schotse garde van François I. Om een lang verhaal kort te maken, zonder te veel
te verraden: beide vrienden leren ook de Franse koning kennen (een even
onsympathiek karakter als zijn Engelse evenknie), ontsnappen een aantal keren
ternauwernood aan de dood, Shallot ontdekt wie achter de moord op zijn geliefde
en haar familie zat, de verrader wordt ontmaskerd en schijn blijkt eens te meer
te bedriegen.
En tot slot maakt de schrijver ons razend
benieuwd naar het vervolg: “Ik heb het derde dagboekdeel ingekeken en vraag mij
af of ik het wel op een onvoorbereid publiek mag loslaten, zo afgrijselijk zijn
de onthullingen die hij erin doet.”
Dat belooft!
Didactische verwerking
Geschikt voor vrijwilligers, minder voor
klassikale lectuur. Je kunt groepjes een aantal historische romans laten lezen
rond dezelfde periode, zoals wij deden bij het internetproject over
Joos de Rijcke.
Of als variante laat je een klas werken rond
uitsluitend historische thrillers uit diverse tijdperken.
De mogelijkheden zijn hier gevarieerd,
afhankelijk van de tijd die je kunt besteden, of je kunt samenwerken met je
collega Nederlands/geschiedenis, de bedoelingen die je nastreeft, welke media je
wil integreren, het terrein (geografisch, cultureel en/of historisch) dat je
wenst te bestrijken, de omvang en het leesniveau van je klas(sen), je eigen
ervaring...
- De historische thriller
De onthechting van Christopher Sansom speelt in dezelfde periode, maar iets
later.
- Uitgeverij De Leeskamer heeft zich
gespecialiseerd in historische thrillers. Ze heeft de aanbevelingswaardige
gewoonte om het eerste hoofdstuk van elke roman op haar website te publiceren
als smaakmaker. (Was voor deze roman nog niet gebeurd.) Hier kun je dus eveneens
veilig een geschikt boek laten kiezen.
- Voor het werken met historische lectuur
zie op deze site de algemene artikels over het werken met (jeugd)literatuur:
Gelezen tijd. Historische romans in de tweede en derde graad: cultuuroverdracht
en leesplezier,
Wachters voor de poorten van het millennium.
Historische (jeugd)romans als medium voor cultuuroverdracht en
waardeverduidelijking en
Concreet werken met historische romans in de klas.
- Op de
site
van de VVLG vind je een massa lectuursteekkaarten van historische romans,
met min of meer uitvoerig didactische uitwerking. Kies ‘historische
lectuursteekkaarten’ en dan ‘indeling per tijdvak’. Een bijzonder uitgebreide
afdeling historische romans met verschillende ingangen o.a. alfabetisch via
auteur, vind je eveneens op deze website.
- Er zijn ook goede films of historisch
documentaires waarvan je fragmenten kunt laten inschakelen en betrekken in de
uitwerking;
-
Shakespeare in Love
- Televisiereeks
Henry VIII
-
Barry Lyndon
- Op p. 64-65 heeft Shallot het even over
een astronomisch uurwerk dat door Kratzer gebouwd is. Wat zegt hij erover? Zoek
over Kratzer meer gegevens op de
Joos de Rijcke site,
via de zoekmachine op de openingspagina
- Voor de liefhebbers: de auteur heeft zich
goed gedocumenteerd over kleding en feestmaaltijden in de beschreven periode.
Jos Martens |
