home algemeen sites historische literatuur op alfabet op periode Nederlandse romans Indonesië W.O.II


Historische Romans

 

 

 

De moorden van de Witte Roos, Paul Doherty

(De dagboeken van Roger Shallot 1)

Vertaling: Hans van den Boom; omslag: Ken Broeders

Zelhem, De Leeskamer, 2004, 256 blz.

Plaats en tijd: Engeland, tussen 1520 en 1530, tijd van Hendrik VIII.

Genre: historische thriller.

Doelgroep: 14+; volwassenen.

Inhoud

De auteur Paul Doherty is een van de succesvolste en vruchtbaarste schrijvers van historische thrillers. Hij publiceert onder een serie pseudoniemen een groot aantal reeksen. En aan alles is te merken dat hij dit boek met bijzonder veel plezier heeft geschreven.

Proloog

Moord rammelt elke avond aan mijn deur. Als de hemel bedekt is en er een volle maan achter de wolken verborgen zit waart Moord rond bij dit grote landhuis, om mijn slaap om zeep te helpen en mijn dromen te verstoren met door de hel uitgespuwde zielen en beelden van een bloederige en vreselijke dood. O ja, ik hoor ze buiten in het donker dichterbij komen, als de wind opsteekt en door de bomen begint te huilen. Ik hoor het knerpen van de hoeven van de spookpaarden op het grindpad bij de voordeur. Ik lig in mijn bed op ze te wachten en bij de eerste glimp van de spookachtige maan sta ik op en staar door de kleine glazen ruitjes van het raam naar mannen en vrouwen uit mijn verleden, waarvan de zielen al lang geleden vergleden zijn in het duister van de eeuwigheid.

Ze verzamelen zich onder mijn raam als een soort afgrijselijk koor van grijze gestalten, en hun vreselijke verwondingen zijn duidelijk te zien; de akelige gezichten van de mensen waarmee ik heb samengewerkt, gespeeld, gevrijd, gegeten - en ook de mensen die ik heb gedood. (Maar, al zeg ik het zelf, steeds in een eerlijk gevecht.) Het maanlicht kruipt tussen de wolken door en zet hun blauwwitte gezichten in een zilverachtig schijnsel. Ze staren met zwarte lippen en holle ogen omhoog en met hun schrille stemmen schreeuwen ze me toe waarom ik niet met ze meekom. Ik glimlach altijd en zwaai naar ze, waarop het geschreeuw nog luider wordt. Dwars door de muren en via de brede met eiken panelen betimmerde trap en de gelambrizeerde gang glijden ze mijn kamer binnen, om als een leger van stille getuigen om mijn bed te gaan staan. De hel heeft ze gestuurd om mij terug te halen. Ik staar ze alleen maar aan, elk gezicht een herinnering, een stukje van mijn leven.

(De rest van deze proloog kunt u lezen op de website van uitgeverij De Leeskamer

In 1485 kwam er een beslissend einde aan de Rozenoorlogen (de burgeroorlog tussen Het huis Lancaster en het Huis York, die respectievelijk een rode en een een witte roos in hun wapenschild voerden) toen Richard III, de laatste koning uit het huis York (en de legendarisch schurk uit Shakespeares gelijknamige toneelstuk) gedood werd in de slag bij Bosworth door zijn rivaal Henry Tudor, die vervolgens de troon besteeg. Vierentwintig jaar later nam Tudors zoon, die ook Henry heette, het koningschap over als Hendrik VIII. Aanvankelijk was hij uitermate populair en werd hij bejubeld om zijn volkse flamboyante uitstraling en rondborstige uiterlijk. Maar al gauw verduisterde zijn reputatie door een waas van duistere zaakjes, samenzweringen, verraad en moord om hem heen. Het bloedvergieten dat door diverse waarzeggers en magiërs voorspeld was, stond op het punt om te beginnen. 

In 1517 versloegen de Engelse legers de Schotse koning James IV in de noodlottige slag bij Flodden, waarbij de koning sneuvelde. Tenminste, dat is de officiële versie. Zijn vrouw Margaret, “een stuk ellende met een rok aan,” dixit onze hoofdpersoon, vluchtte naar Engeland, onder de bescherming van haar koninklijke broer Hendrik VIII. 

De wereld is nu klaar voor Roger Shallot. 

Ergens begin 17de eeuw dicteert de meer dan negentigjarige Shallot zijn memoires aan zijn huiskapelaan, in het hart van de doolhof midden in zijn tuin. Memoires? Eerder een onstuitbare woordenvloed, met talloze zijsprongen en vooruitwijzingen (die ons nieuwsgierig maken naar de volgende delen). Een doorgebroken dam van woorden, waarin hij zijn avonturen en avontuurtjes, zijn meer of minder vuile streken zonder schaamte of berouw smakelijk en met veel genoegen laat optekenen voor het nageslacht. Sir Roger Shallot, heer van Burpham Manor in Surrey heeft een lang en rijk gevuld leven achter de rug, dat hem klaarblijkelijk geen windeieren heeft gelegd. 

‘Ik bezit koffers en kisten vol goud, zilver en kostbare stoffen; in mijn rijke bossen loopt sappig wild rond; heldere stroompjes voeden mijn kweekvijvers vol zilveren karpers en zeelten. Mijn landhuis beschikt over weelderige kamers met muren die zijn opgesierd met in Franse stijl bewerkte  glanzende betimmeringen. ...

Ik ben Roger Shallot, Ridder van de Kousenband (daar zit een aardig verhaal aan vast) en lid van het Gulden Vlies van Bourgondië. Ik heb eretekens van de Paus (al heb ik die verstopt) en edelstenen van Catharina de Medici, de spinnenkoningin.’ ... (p. 11) 

Hij is geboren in 1502. Het verhaal begint als hij ergens in de twintig is. Hendrik VIII is nog een populaire jonge koning, kardinaal Wolsey zijn bekwame, oppermachtige, dikke, inhalige en onmetelijk rijke kanselier. Wolseys neef, de supernaïeve Benjamin Daunbey, is Shallots levenslange vriend. En blijkbaar niet tot diens nadeel. 

Ondanks zijn jeugdige leeftijd ontsnapte Shallot eerder reeds slechts ter nauwernood aan de galg, waartoe hij veroordeeld was door de corrupte rechter Scawsby, die ook dokter is en de dood van Shallots moeder veroorzaakte door zijn onbekwaamheid. Het is Benjamin Daunby die hem van de strop redde. Vandaar... 

Op een dag worden de beide vrienden ontboden door kardinaal Wolsey. Die zendt hen naar de Tower, niet als gevangenen, maar met een belangrijke opdracht. In een cel zit de wat raadselachtige Alexander Selkirk, de vroegere geneesheer van koning James van Schotland. Shallot heeft de man reeds eerder ontmoet. En daarbij nam hij (Shallot dus) deel aan de bewuste slag bij Flodden, zij het in niet een erg heldhaftige rol. Selkirk is niet goed meer bij zijn verstand, maar hij beschikt over cruciale informatie waar koningin Margaret wat aan kan hebben, nu ze wil terugkeren op de troon van Schotland. De twee vrienden weten het vertrouwen van de steeds krankzinniger wordende Selkirk te winnen. Meer dan enkele regels uit een bizar gedicht levert hen dat niet op. En dan wordt Selkirk dood gevonden in zijn volkomen afgesloten cel. Vergiftigd. Met één witte roos achtergelaten. De witte roos: het embleem van de Yorkisten. Want Richard III van York mag dan al lang dood zijn, zijn aanhangers betekenen nog steeds een gevaar voor de Tudors. (De controversiële Richard heeft zelfs heden nog aanhangers, zie onderaan na ‘Didactische verwerking’) Bij een nader onderzoek van de cel ontdekken ze het volledige, nog steeds zinloze gedicht.

Kort daarop vertrekken ze in het gezelschap van de koningin naar het noorden, om Schotse afgezanten te ontmoeten. In het gevolg ook de perfide dokter Scawsby, Shallots gezworen vijand. Onderweg volgen nog moorden, even onmogelijk als die op Selkirk, telkens met een witte roos bij het lijk. Het is duidelijk dat Shallot en zijn vriend voortdurend in levensgevaar verkeren. Maar waarom? 

De hele tocht levert bitter weinig resultaat op. (Ook al belandt Shallot in het bed van een verraderlijke als hitsige priores, door een hilarische truc te gebruiken uit Chaucers Canterbury Tales voor een passionele wraakneming.) Het is alleen duidelijk dat alles te maken heeft met het gebalsemde lichaam dat na de slag bij Flodden naar Hendrik VIII gestuurd is als dat van koning James. Maar was het wel de gesneuvelde koning? Of leeft die nog? Dan wordt Shallot naar Frankrijk gestuurd. Hier ontsnapt hij ternauwernood aan een moordaanslag door een troep halsafsnijders, die hem beroven van al zijn geld, zodat hij berooid en uitgehongerd op straat belandt. Hij maakt een bijzonder bittere winter mee in het gezelschap van een bende straatrovers en eindigt op het schavot. Natuurlijk wordt hij op de valreep gered, reeds spartelend in de strop. Zijn redder is vanzelfsprekend Benjamin Daunbey, die hem eindelijk wist op te sporen.Terug in Engeland volgen nog meer moordpogingen. En het aantal verdachten uit de omgeving van de koningin blijft te groot. De eindafrekening en de oplossing volgen tijdens een nachtelijke confrontatie in de crypte van een Londense kerk. Er is een actieve rol weggelegd voor dolken, zwaarden en vooral kruisbogen. Met een stapeltje lijken als gevolg. Maar eind goed, al goed. 

Shallot is een pocher, een schelm, een niet eens altijd sympathieke schurk en een gepantenteerde lafbek –zegt hij zelf. Een type als de Ierse oplichter Barry Lyndon van William Makepeace Thackery of Shakespeares Falstaff –die trouwens volgens Shallot door de grote toneelmeester op hem geïnspireerd is. En dit is dus het eerste deel van een schelmenroman in afleveringen. Shallot heeft een rol gespeeld in bijna een eeuw Engelse geschiedenis en kende alle hoofdrolspelers van nabij, de hoofdrolspeelsters tot Anna Boleyn en koningin Elizabeth toe, naar eigen zeggen, van zeer zéér nabij. Hij heeft alle watertjes doorzwommen en alle stormen door zijn lafheid en opportunisme overleefd. Je krijgt door zijn ogen wel een heel aparte kijk op die hele periode Engelse geschiedenis. In een nawoord zegt de schrijver daarover: 

‘We moeten steeds in gedachten houden dat Shallot naar eigen zeggen zijn verhalen graag wat mooier maakt dan ze zijn, maar een leugenaar is hij waarschijnlijk niet. Veel van zijn beweringen kunnen gecontroleerd worden aan de hand van feiten uit de geschiedenis. James de Vierde van Schotland was een flierefluiter met een hele reeks minaressen en het is bekend dat zijn vrouw Margaret Tudor door zijn buitenechtelijke relaties van hem vervreemd geraakte. James heeft voor de slag bij Flodden inderdaad visioenen gehad en veel historici denken dat die het werk van zijn vrouw waren. We weten ook dat James een aantal koninklijke dubbelgangers in zijn wapenkleed rond liet lopen. Sommige historici schrijven dat er wel een stuk of tien ‘nepkoningen’ in Flodden meevochten.’ (p. 255) 

Didactische verwerking

Geschikt voor vrijwilligers, minder voor klassikale lectuur. Je kunt groepjes een aantal historische romans laten lezen rond dezelfde periode, zoals wij deden bij het internetproject over Joos de Rijcke.

Of je laat een klas als variante werken rond uitsluitend historische thrillers uit diverse tijdperken.

De mogelijkheden zijn hier gevarieerd , afhankelijk van de tijd die je kunt besteden, of je kunt samenwerken met je collega Nederlands/geschiedenis, de bedoelingen die je nastreeft, welke media je wil integreren, het terrein (geografisch, cultureel en/of historisch) dat je wenst te bestrijken, de omvang en het leesniveau van je klas(sen), je eigen ervaring... 

- De historische thriller De onthechting van Christopher Sansom speelt in dezelfde periode, maar iets later. 

- Uitgeverij De Leeskamer heeft zich gespecialiseerd in historische thrillers. Ze heeft de aanbevelingswaardige gewoonte om het eerste hoofdstuk van elke roman op haar website te publiceren als smaakmaker. Hier kun je dus eveneens veilig een geschikt boek laten kiezen. 

- Voor het werken met historische lectuur, zie op de site van de Vlaamse Vereniging Leraren Geschiedenis (VVLG)de algemene bijdragen over het werken met (jeugd)literatuur: Gelezen tijd. Historische romans in de tweede en derde graad: cultuuroverdracht en leesplezier, Wachters voor de poorten van het millennium. Historische (jeugd)romans als medium voor cultuuroverdracht en waardeverduidelijking en Concreet werken met historische romans in de klas. http://users.pandora.be/michel.vanhalme/jeugd11.htm 

- Een heel goede en bijzonder uitgebreide afdeling historische romans met verschillende ingangen o.a. alfabetisch via auteur, vind je dan weer op deze website

Op de site van de VVLG vind je eveneens een massa lectuursteekkaarten van historische romans, met min of meer uitvoerig didactische uitwerking. Kies ‘historische lectuursteekkaarten’ en dan ‘indeling per tijdvak’.   

- Er zijn ook goede films of historisch documentaires waarvan je fragmenten kunt laten inschakelen en betrekken in de uitwerking;

- Shakespeare in Love

- Televisiereeks Henry VIII

- Barry Lyndon  

- Richard III op internet: Er bestaat een Engelse en een Amerikaanse Richard III Society. Via de site over de Slag bij Bosworth (waar Richard door verraad verslagen werd en sneuvelde in 1485) kun je alle mogelijk links vinden naar (meestal) Engelse sites.

Via Wikipedia kun je op internet meer over Richard opzoeken in het Nederlands. 

- Shallot ontmoet op een bepaald ogenblik koning Hendrik VIII. De beschrijving van die ontmoeting is geïnspireerd door het portret dat Hans Holbein van de koning schilderde. Laat dit opzoeken op internet en naast de beschrijving leggen. 

Jos Martens