Bart De Wever, Column, De Standaard, 12.02.2013

Richard III geldt tot vandaag voor de Britten als een personificatie van het kwade. Vooral het verhaal van the two princes in the Tower blijft tot de verbeelding spreken. Richard zou de zonen van zijn overleden broer Edward veilig opvoeden in de Tower tot de oudste de troon kon bestijgen. Maar hij liet het huwelijk van Edward ongeldig verklaren waardoor de jongens plots bastaardkinderen werden. Richard ging zelf op de troon zitten en liet zijn neefjes spoorloos verdwijnen.

In het eerste seizoen van de onvolprezen reeks Blackadder gaat men ervan uit dat de prinsjes toch overleefden en dat Blackadder een zoon is van één van hen. De twee kinderlijkjes die gevonden werden tijdens verbouwingen in de Tower tijdens de 18de eeuw doen echter iets anders vermoeden, ook al weigert koningin Elisabeth II tot vandaag om de koninklijke tombe te openen om de overblijfselen met moderne technieken te onderzoeken.

Alleszins komt Richard niet al te fraai uit het verhaal en was hij iemand die zonder verpinken zowel tegen- als medestanders uit de weg liet ruimen om de macht te kunnen grijpen. Heel uitzonderlijk was dat uiteraard niet in die tijd. Richard deed zelfs weinig anders dan eerdere of latere vorsten die de geschiedenis ingingen als grote helden. Maar de geschiedenis is nu eenmaal ongenadig voor degenen die net dat beetje geluk te kort hebben om in hun doelstellingen te slagen. Richard heerste toen zijn huis van York (met een witte roos in het wapenschild) de meedogenloze ‘Rozenoorlogen' uitvocht tegen het huis van Lancaster (met een rode roos in het wapenschild). Tijdens de ultieme slag van Bosworth zou Richard tijdens de laatste charge tot op een zwaardlengte gekomen zijn van zijn rivaal Henry Tudor toen hij van zijn paard werd geslagen. De acht gaten die men nu in zijn schedel heeft teruggevonden, laten raden wat er daarna met Richard is gebeurd.

Met zijn dood eindigde de Plantagenet-dynastie en begon die van de Tudors, waarover de BBC onlangs een prachtige historische serie maakte. Veel zachtzinniger dan Richard gingen de Tudors niet bepaald te werk. Zo liet Henry Tudor alle mannelijke Plantagenets uitmoorden om zijn wankele troon veilig te stellen. Maar het beeld dat hij niet rechtmatig aan het bewind kwam, bleef hem toch hardnekkig achtervolgen. Daarom liet hij twee spindoctors avant la lettre afrekenen met de gedachtenis van Richard. Polydore Vergil en Thomas More (Zie op Histoforum Een koninkrijk voor een moord.)  schilderden Richard vakkundig af als een misvormde man met een inherent slecht karakter en een wreedaardige natuur. Op die informatie zou Shakespeare zich baseren om Richard onsterfelijk te maken als een iconische figuur van het kwade, eeuwenlang vertolkt (onterecht, zo weten we nu) als een gebochelde, kreupele man die over het toneel strompelde.

Mocht Richard die zwaardlengte naar het hoofd van Henry Tudor niet tekort gekomen zijn, had de arme man misschien de geschiedenis kunnen ingaan als de verlichte en vooruitziende vorst die hij zeker was. Zo werkt het nu eenmaal. Je kan de geschiedenis ingaan als een vader des vaderlands die net op tijd en met grote volharding alle tegenstand wist te overwinnen om de toekomst van zijn volk op het nippertje veilig te stellen. Maar voor hetzelfde geld kan je definitief een reputatie opgekleefd krijgen als een kwaadaardige leider die altijd het conflict opzocht en die als een diabolische figuur mensen wist te manipuleren zodat ze onwillig tot het instrument werden gemaakt van je slechte bedoelingen. Totdat je uiteindelijk werd afgestopt door verlichte krachten die net op tijd je kwaadaardige intenties ontmaskerden en die de moed hadden om je te bestrijden tot het bittere einde.
Het verschil tussen het eerste en het tweede scenario hangt niet zozeer af van wie je werkelijk bent, wat je feitelijk doet en welke bedoelingen je oprecht koestert. Een welwillend oordeel van de eeuwigheid, verdien je alleen door de ultieme veldslagen tijdens je leven te winnen. ‘History will be kind for me for I intend to write it', zo vatte Winston Churchill het mooi samen. Een paard, een paard, mijn koninkrijk voor een paard!

De hele Rozenoorlogcyclus

Gregory, Philippa, De rozenkoningin, (The White Queen), Amsterdam, De Boekerij, 2010, Gregory, Philippa, De roos van Lancaster, (The Red Queen), Amsterdam, De Boekerij, 2011. Gregory, Philippa, De witte roos (Lady of the Rivers), Amsterdam, De Boekerij, 2012.Gregory, Philippa, Dochters van de Roos, (The Kingmaker’s Daughter) Amsterdam, Meulenhoff, 2014 . Lees ook liefst eerst: Josephine Tey, Een koninkrijk voor een moord