Foto's uit Indonesië

In juli 2012 doken voor het eerst in geschiedenis foto's op van executies die zeer waarschijnlijk zijn uitgevoerd door het Nederlandse leger tijdens de politionele acties in voormalig Nederlands-Indië. De foto's komen uit het privéalbum van een soldaat die diende als dienstplichtige in Nederlands-Indië.



Op één foto is de liquidatie te zien van drie Indonesiërs. Ze staan met de rug naar het vuurpeloton aan de rand van een greppel op het moment dat ze worden beschoten. De greppel ligt vol lijken van geëxecuteerden, zo blijkt op een tweede foto. Aan de rand staan twee Nederlandse militairen, te herkennen aan hun uniform.



De maker van de foto's is een soldaat uit Enschede, Job Ridderhof (1926). Hij is inmiddels overleden. Hij werd uitgezonden in 1947, kort voor de eerste politionele actie, en hij is pas in 1950 teruggehaald, na de soevereiniteitsoverdracht. Hij diende bij 3-12-RVA, de verldartillerie. In de Korpsgeschiedenis van zijn onderdeel wordt geen melding gemaakt van executies. Vermoedelijk heeft de artillerie alleen bijstand verleend aan de Speciale Troepen of infanteristen, die wel executies uitvoerden.Bekend zijn de executies in de Javaanse kampong Rawagede en op Zuid-Celebes. De soldaat heeft nooit ruchtbaarheid gegeven aan het bestaan van de foto's. Zijn albums zouden ook nooit zijn opgemerkt, als ze niet onlangs waren gevonden in een vuilcontainer in Enschede. Wie ze daarin heeft gegooid, is niet bekend. De eigenaar van de albums was kinderloos en zou de laatste jaren alleen hebben geleefd.

Opdrachten

1. In de tekst staat dat de maker van de foto's een soldaat uit Enschede is. Mag je op grond van de informatie in bovenstaande tekst deze conclusie trekken? Licht je antwoord toe.
2. De soldaat heeft nooit ruchtbaarheid gegeven aan het bestaan van de foto's. Bedenk een reden waarom hij dit niet heeft gedaan.

Bron 1

In oorlog sneuvelt de waarheid het eerst, zei Churchill. Dus iedereen weet het meteen zeker: we zien foto's van zielige Indiërs die lafhartig neergeschoten worden door onze jongens. Do fotograaf wordt aangeduid met Jacobus R., alsof hij de dader is. Maar wat zien we echt? Drie mannen staan rechtop in een greppel en kijken naar één stofwolk voor zich. Mij dunt dat onze jongens, als ze gewild hadden, vakkundig genoeg waten om niet één voor één te schieten en dan ook nog naast. Een andere foto toont wel lijken, maar het is voorbarig om onze jongens de schuld te geven. Waren er geen onderlinge afrekeningen tussen de piloppers, of schoten die nooit veraarderlijke burgers neer? (bron: Trouw, 12 juli 2012).

Bron 2

'Het is 66 jaar geleden en ik heb er thuis nooit iets over verteld. Ik kan er voor mezelf mee leven, maar vindt het vreselijk voor mijn kinderen en vroeger voor mijn vrouw... Wat wisten wij nou. We waren 23,34 jaar, hadden nauwelijks iets meegemaakt.'

3. Bron 1 komt uit een ingezonden brief die daags na het bekend maken van de foto's in dagblad Trouw stond.
Geef een mogelijke verklaring voor deze, zeer felle, reacties. Gebruik in je verklaring onderdelen van de bronnen.
4. Bron 2 is een reactie van iemand uit Neede, opgetekend in Tubantia (14 juli 2012).
Welke verklaring geeft deze ex-soldaat voor zijn zwijgen? 5. Voelt hij zich schuldig? Licht je antwoord toe met elementen uit de bron.

Bron 3

Marjan Schwegman, directeur van het NIOD en mede-auteur van een artikel dat oproept tot een diepgaand onderzoek naar militair geweld in Nederlands-Indië tussen 1945 en 1949: 'Voor mij is de publicatie van de foto's een ondersteuning voor ons pleidooi voor een nieuw onderzoek. Je kunt hier aan zien dat er echt nieuwe feiten naar boven kunnen komen, en dat met het voorschrijden van de tijd nieuwe bronnen kunnen opduiken. Ik denk dat deze foto's bepaalde vermoedens bevestigen, maar dat je juist bij deze foto's te weten moet komen hoe wat je ziet geïnterpreteerd moet worden, in welke context we dat moeten plaatsen. In welke situaties gaan militairen over tot excessief geweld? Foto's als deze roepen dus meer vragen op dan dat ze beantwoorden. Of dat ook de kans vergroot op excuses van de Nederlandse regering, daar wil ik liever niks over zeggen. We willen juist uit de sfeer komen van moraliseren en het aanwijzen van schuldigen.'

4. Toon met bovenstaan de bron aan dat antwoorden op historische vragen altijd een voorlopige antwoorden zijn.
5. Foto's als deze, zegt Schwegman, roepen meer vragen op dan dat ze antwoorden geven. Wat bedoelt Schwegman daarmee?

Bron 4

Ad van Liempt is journalist, publicist, tv-programmamaker en auteur van het boek Nederland valt aan. Op weg naar oorlog met Indonesië: 'De opgedoken foto's drukken ons op het feit dat het echt een oorlog was. Er is altijd bij ons ingestampt dat het politionele acties waren, dat is natuurlijk een heel raar woord. Alsof het slechts schermutselingen waren. De foto's helpen om nu voor eens en altijd duidelijk te maken dat het in feite de laatste grote oorlog van Nederland was. Door de censuur van destijds is het heel lang gelukt de indruk te wekken dat er niets aan de hand was. Terwijl er sprake was van enorme terreur en contraterreur. Deze executies verbazen me dan ook niets. Het is 65 jaar lang gelukt om dit buiten beeld te houden, maar nu, in 2012, zien we dan echt wat er is gebeurd.'

6. 'Het is 65 jaar lang gelukt om dit buiten beeld te houden', zegt van Liempt in deze bron. Bedenk een reden waarom men de executies 'buiten beeld wilde houden'.

Bron 5

Cees Fasseur, historicus, schreef meerdere publicaties over Nederlands-Indië: 'Het is aanvullend bewijs dat de excessen gepleegd zijn. Dat stond al als een paal boven water door mondelinge verklaringen en stukken uit archieven. Dit zijn illustraties bij dat verhaal. We leven natuurlijk in een beeldmaatschappij. Dit zal velen overtuigen dat het heel nuttig kan zijn dat er extra onderzoek naar die periode komt. Het is niet zeker om welke mensen het gaat. Zijn het burgers? Zijn het militairen? Of bendeleden? Het is tragisch maar over de slachtoffers weet je niets. Mogelijk zijn het inderdaad leden van Hizbullah of Sabilillah, islam-aanhangers die in feite een privé-oorlog tegen Nederland èn tegen de Indonesische Republiek uitvochten. Het waren waarschijnlijk geen onschuldige burgers die even uit de kampong waren gehaald om te worden doodgeschoten. Die foto's zeggen dus wel veel maar niet alles.'

7. Zal Cees Fasseur het eens geweest zijn met de schrijver van de ingezonden brief (vraag 3)? Licht je antwoord toe met elementen uit beide bronnen.

Bronnen

Volkskrant 2