Histoforum      Lesmateriaal      Toetsmateriaal      Vakinformatie      Magazine    

Tijdvak 7 Tijd van pruiken en revoluties (1700-1800) Achttiende Eeuw Kenmerkende aspecten: Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen. Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme). Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden transatlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme. De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap.

Albert van der Kaap, Enschede, albert@vanderkaap.org      

Enduring understanding

Om welke enduring understanding gaat het in dit tijdvak?

Slavernij was geen nieuw verschijnsel, maar kreeg in de zeventiende en achttiende eeuw een nieuwe vorm. Op plantages, gesticht door Europese staten in veroverde gebieden in Amerika, werden in Afrika geroofde of gekochte negers (transatlantische slavenhandel) als slaven tewerk gesteld. 
De achttiende eeuw is de eeuw van de Verlichting. Men hechtte grote waarde aan het gebruik van de rede (het verstand) en verwachtte dat het gebruik van het verstand veel problemen zou kunnen oplossen. Sapere aude! "Heb de moed, je van je eigen verstand te bedienen!" of "durf te weten!" is dan ook het motto van de Verlichting.' (Kant)
De nadruk op de rede leidde o.a. tot een kritische houding ten opzichte van godsdienst en bijvoorbeeld ook op slavernij. De ideeën van de Verlichting leidden uiteindelijk ook tot de Franse Revolutie, die het startpunt vormde voor de democratisering van de samenleving in de negentiende en twintigste eeuw. Voor het zover was probeerden sommige Europese vorsten verlichte ideeën te combineren met het absolutisme (verlicht absolutisme). 

Kenmerkende aspecten en leerdoelen

• De groene kenmerkende aspecten en leerdoelen hebben betrekking op het basisonderwijs

• De blauwe kenmerkende aspecten en leerdoelen hebben betrekking op de onderbouw van het voortgezet onderwijs

• De rode kenmerkende aspecten en leerdoelen hebben betrekking op de tweede fase

Essential Questions

• Werden de mensen (pas) in de 18e eeuw volwassen?

• Was de (Franse) Revolutie onvermijdelijk?

• Is de democratie de beste regeringsvorm?

• Moeten wij ons schuldig voelen over de slavenhandel?

Basisconcepten

In de meeste tijdvakken kun je voor de vijf basisconcepten (macht, oorlog, godsdienst, kunst en levensonderhoud) telkens dezelfde vragen stellen.

		macht	oorlog	godsdienst	kunst	levensonderhoud
tijdvak7	Verlichting
	Verlicht absolutisme
	kolonialisme
	Slavernij
	Democratische revoluties

Wat komt aan de orde?

De achttiende eeuw is een periode waarmee de leerlingen vaak veel moeite hebben en die hen, misschien wel om die reden, vaak weinig aanspreekt. Dat geldt, zeker in de onderbouw, voor het onderwerp 'De Verlichting' . Mogelijk dat het onderwerp eenvoudiger te bevatten wordt indien leerlingen in de vorige periodes goed inzicht gekregen hebben in het begrip macht. Wie of wat bepaalt wie er macht hebben en hoe wordt macht gelegitimeerd?  

• De transatlantische slavenhandel (driehoekshandel, midden-passage) leverde de slaven voor de plantages in Amerika

• Europeanen trokken naar de koloniën

• Er kwam een verlichte vorm van absolutisme op in Europa

• Het rationele denken nam toe en had invloed op:

  • denken over de samenleving: gelijkheid van nature (verwerping van standsverschillen)

  • godsdienst (godsdienstvrijheid als ideaal )

  • politiek (niet accepteren van goddelijk gezag, andere bronnen van gezag (natuurrecht, volkssoevereiniteit, contracttheorie, burgerlijke vrijheden)

  • wetenschap

• De Franse (eventueel Amerikaanse) Revolutie

Kaarten

 

Driehoekshandel

Lesmateriaal

Basis

• Canonopdracht

• Tijdvakdossier

Extra

 

Powerpoint

• Powerpoint van de tien tijdvakken

 

Filmpjes

• Tijdvakfilmpjes

• Filmpjes

• Canonfilmpjes

 

Hulpmiddelen

• Samenvatting van het tijdvak

• Register van begrippen

 

 

 

 

 

 

 Contexten

• absolutistische samenlevingen

• Verlichting

• slavernij

 Leerdoelen

• je kunt een relatie leggen tussen de plantageslavernij in Amerika en de slavenhandel.

• je kunt het begrip abolitionisme uitleggen.

• je kunt het verschil uitleggen tussen absolutisme en verlicht absolutisme.

• je kunt uitleggen welke invloed de Verlichting/het rationalisme had op het denken over de samenleving (godsdienst, politiek en wetenschap).

• je kunt uitleggen wat oorzaken en gevolgen waren van de Westerse revoluties (bijvoorbeeld van de Franse Revolutie).

 Inhoudelijke (unieke) begrippen

• Rousseau

• Montesquieu

• Voltaire

• Trias Politica

• Volkssoevereiniteit

• Rationalisme

• Rede

• Franse Revolutie

• Lodewijk XVI

• Abolitionisme

• Verlicht absolutisme

 Inhoudelijke (generieke) begrippen

• beschaving

• levensonderhoud

• samenleving

• maatschappij

• burger

• godsdienst/religie

• macht

• status

• cultuur 

• wetenschap

 Meta-concepten (second-order concepten)

Continuïteit/verandering

• je kunt aangeven welke veranderingen er op politiek, godsdienstig en wetenschappelijk gebied optraden als gevolg van het rationele denken?

Oorzaak/gevolg

• Je kent oorzaken van de Franse Revolutie

Tijd en plaats 

 De tien tijdvakken

• Tijdvak 1

• Tijdvak 2

• Tijdvak 3

• Tijdvak 4

• Tijdvak 5

• Tijdvak 6

• Tijdvak 7

• Tijdvak 8

• Tijdvak 9

• Tijdvak 10

Copyright:  Albert van der Kaap, 2014