Het Wilhelmus (pas sinds 1932 het volkslied van Nederland) is geschreven tussen 1568 en 1572 (1).  De auteur is onbekend. De Neerlandicus Bram Maljaars zou in zijn promotieonderzoek (2)  hebben bewezen dat Philips van Marnix van St. Allegonde het niet geschreven kan hebben. Was het dan misschien  Dirck Volkertsz. Coornhert of, en dat is de meest recente opvatting op basis van een computeronderzoek, Petrus Datheen. Datheen was een gereformeerd auteur die verantwoordelijk was voor de psalmberijming uit 1566. Deze psalmberijming was twee eeuwen de dominante psalmtekst in gereformeerde kringen (en wordt in sommige gemeentes tot op de dag van vandaag gezongen). In de achttiende eeuw kwam er echter steeds meer kritiek op de ‘kreupelrijm’ van Datheen en werd zijn psalmberijming vervangen.

 
De melodie is afkomstig uit Frankrijk, waar hij door Franse soldaten werd bedacht tijdens de belegering van de stad Chartres door Hugenoten onder leiding van de prins van Condé in 1568. Datheen was bij dat beleg aanwezig en kende de melodie dus.

Het Wilhelmus is een naamdicht (acrostychon). Dat wil zeggen dat de eerste letters van elk couplet een naam of woord vormen. In het geval van het Wilhelmus is dit: Willem van Nassov.

De oudste versie van het Wilhelmus (uit 1573) vindt u hier of als pdf op Histoforum.

De opdracht

Deze opdracht bestaat uit een aantal deelopdrachten, waarvan de eerste bewust heel open en globaal is geformuleerd:. Op deze manier namelijk wordt het leren in verschillende opzichten zoveel mogelijk het leren van de leerling: 
o     De leerlingen zijn verantwoordelijk voor de vragen/leerdoelen die zij zich stellen.
o     De leerlingen zijn verantwoordelijk voor de uitvoering.
o     De leerlingen reflecteren zoveel mogelijk zelf op hun leerproces.
o    De inhoud van het geleerde/ de opbrengsten kan/kunnen (deels) verschillen van leerling tot leerling of van groep tot groep.

Om deze opdracht goed tot zijn recht te laten komen is intensieve samenwerking binnen de groep, die bij voorkeur uit drie leerlingen bestaat, een voorwaarde. Voor het welslagen is een intensieve begeleiding door de docent een belangrijke voorwaarde.

 
Fase 1
De docent:
o    bewaakt dat de leerlingen vragen/leerdoelen stellen die ook daadwerkelijk bijdragen aan de verlangde  kennis over het onderwerp;
o    stelt, waar nodig, zo open mogelijke vragen aan de groepsleden. Hierbij is het van belang te letten op de juiste timing. De docent moet pas hulp bieden op het moment dat de groep erom vraagt of op het moment dat de groep volgens de docent de verkeerde kant opgaat. De informatie dient vooral om het proces weer vlot te trekken;
o    ziet erop toe dat alle groepsleden een relevante bijdrage leveren;
o    geeft, waar nodig, feedback op de samenwerking.

Fase 2
In de fase waarin leerlingen informatie verzamelen en selecteren controleert de docent of de leerlingen effectief gebruik maken van de informatiebronnen.

Fase 3
De docent controleert of het uitwisselen van informatie antwoorden van voldoende kwaliteit oplevert op de gestelde vragen/leerdoelen.

Fase 4
De docent bespreekt de opdracht desgewenst klassikaal na, bijvoorbeeld via de discussie opdracht.

In de overige opdrachten moeten de leerlingen zich verhouden tot kritiek op het Wilhelmus als volkslied.

Het leerlingenmateriaal vindt u hier.

Zie ook het lesmateriaal over het ontstaan van Nederland.

't Wilhelmus der Geuzen

In 1853 verscheen, als reactie op de wederinvoering van de bisschoppelijke hiërarchie in Nederland, een lied dat werd gezongen op de wijs van het Wilhelmus.

Hij (de Paus), die zich zonder rechten,

Heeft tot een Heer gemaakt.,

Spreekt weer tot ons als knechten,

Naar wier beheer hij haakt:

Hij wil ons overvleugeln,

En door zijn Bisschopsschaar,

Als ketters wreed beteugelen,

Als voor drie-honderd jaar

Deze tekst maakt het Wilhelmus decennia lang voor katholieken onaanvaardbaar als nationale hymne (3).

Ander lesmateriaal over het Wilhelmus

* Leereenheid over Geuzenliederen (o.a. het Wilhelmus), gemaakte door Jan Uyttendaele, met een handleiding voor de docent.

* How to Wilhelmus

Noten

1. De oudste bekende versie van het Wilhelmus is een Duitse vertaling uit 1573. Zie  Nehlsen, E. (1985). Eine bisher nicht bekannte Fassung des Wilhelmusliedes aus dem Jahre 1573.

2. Maljaars, A., Het Wilhelmus: auteurschap, datering en strekking: een kritische toetsing en nieuwe interpretatie (Kampen 1996). Volgens Maljaars is het Wilhelmus reeds rond 1568/69 ontstaan en oorspronkelijk in het Duits geschreven. Bij deze vroege datering zou het onlogisch zijn dat Marnix de auteur is, vanwege diens vermeend koele relatie met Oranje rond die tijd. Van Deursen is niet echt overtuigd van deze redenering. Zie ook: http://www.digibron.nl/search/detail/012de3a15f07d80ffe31516f/verwarring-rond-nationale-hymne/6
en https://www.rd.nl/opinie/spijkerhard-bewijs-voor-auteurschap-wilhelmus-ontbreekt-nog-1.545243

3. Grijp, L.P. (2001). De dynamiek van Nederlands nationale hymnen. In Een muziekgeschiedenis der Nederlanden. Amsterdam: Amsterdam University Press.