Tegengif voor gierigheid, Caroline Roe 

Tegengif voor gierigheid

(De kronieken van Isaac van Girona 3)

Vertaling: Kees van Weele van An antidote for avarice; omslag: Ken Broeders

Zelhem, De Leeskamer, 2006, 255 blz. 

Tijd en ruimte: Catalonië, koninkrijk Aragon, 1354. 

Genre & thematiek: historische detective, samenleven van culturen, schijn en wezen.

Doelgroep: 14 - 18 jarigen & volwassenen.

Avaritia causa omnium malorum. (p. 188) Hebzucht is de oorzaak van alle kwalen.

Inhoud

Het verhaal start in Girona op 10 maart 1354. Judith, de kordate vrouw van Isaac, de blinde joodse lijfarts van bisschop Berenguer de Cruilles, dringt er bij haar man obstinaat op aan dat hij haar zou meenemen op een reis naar Tarragona, waar zij eindelijk na jaren haar familie wil terugzien. Wij zijn een jaar na de gebeurtenissen, beschreven in het eerste verhaal, Remedie tegen Verraad.

Berenguer heeft van de aartsbisschop opdracht gekregen in Tarragona een kerkvergadering bij te wonen. Noch de aartsbisschop, noch koning Pedro van Aragon zijn erg over hem te spreken, omdat hij de schuldige aan de feiten van een jaar eerder nog altijd niet heeft overgeleverd aan de “geëigende hogere gerechtelijke instanties.” Natuurlijk krijgt Judith haar zin, en vergezelt ze haar man met dochter en personeel op de tocht. Reizen was nooit een lachertje in die tijd. Wanneer je dan nog onderweg bent met een uitgebreid gezelschap (als bisschop moet je toch je status ophouden), nauwelijks vertrokken een halfdode jongeman opraapt, regelmatig overvallen wordt door afwisselend slecht weer, overdreven hitte voor de tijd van het jaar en gewapende lieden met minder goede bedoelingen… 

Gelukkig lopen de overvallen af met een grote sisser, onder andere door het doortastend optreden van een stel mysterieuze, verdachte potsenmakers en niet minder door de goodwill die Isaac gekweekt heeft met zijn kundig (en belangeloos) optreden als heelmeester. Bisschop Berenguer komt dingen te weten die hem dwingen een omweg te maken naar de koning in Barcelona. Eens in Tarragona gearriveerd, wordt de bisschop van girona allesbehalve hoffelijk ontvangen door de aartsbisschop. Bovendien lijkt de situatie voor de grote daar aanwezige joodse gemeenschap de ongunstige kant uit te draaien. Isaac belandt zelfs even in de kerker. Judith en Isaac kunnen niet lang bij hun familie blijven. Daardoor kunnen de onderhandelingen voor het geplande huwelijk tussen Raquel en haar neef niet doorgaan, wat beiden (en Isaac) niet erg vinden, vermits de jonge mensen zelf andere plannen koesteren. Samen met Berenguer verlaten zij vrij stiekem de stad, op aanraden van een geheim agent van de koning. (Die absoluut niet verguld is met de dreigende jodenvervolging, vermits de joden net de belangrijkste financiers zijn voor de schatkist.) In snel tempo reizen ze weer naar Girona.  

De zwaargewonde jongeman, die verzorgd wordt door Isaac en zijn bekwame dochter Raquel blijkt drager van diverse geheimen. Naarmate hij beter wordt, groeit er toenadering tussen hem en Raquel, wat de scherpzinnige Isaac niet zonder bezorgdheid opmerkt: in zijn familie is er al herrie genoeg geweest door het huwelijk van zijn oudste dochter met een christen.

In Girona vallen een aantal puzzelstukjes op hun plaats, al is dat niet altijd de plaats die je als lezer had verwacht. Raquel vindt de gedachte aan een huwelijk met haar geloofsgenoot Daniel al heel wat minder afstotelijk dan toen het verhaal begon. En in de slotregels krijgen wij een verklaring ‘voor de bijzondere omstandigheid dat in de annalen van de in 1354 te Tarragona gehouden Algemene Vergadering geen melding wordt gemaakt van de weledele Berenguer de Cruilles, de bisschop van Girona’ (p. 255) 

Bespreking 

De titel is natuurlijk verkeerd vertaald: avarice in het Engels heeft net als het Latijnse avaritia voor het Nederlands de dubbelzinnige betekenis van gierigheid en hebzucht. De uitgever vertelde dat dit veroorzaakt is doordat hij de titel reeds moest doorgeven aan de pers vooraleer hij het boek in originele versie had kunnen lezen. 

Dit is het derde deel van De kronieken van Isaac van Girona. Bij de bespreking van het tweede boek uit deze reeks noteerde ik: “Dit is verreweg de beste historische thriller die ik dit jaar al te lezen kreeg. Caroline Roe schrijft niet zomaar een spannend verhaal, zij brengt een wereld tot zinderend leven, met talloze personen van vlees en bloed. Haar roman schetst een caleidoscopisch beeld van een multiculturele samenleving, alsof je kijkt naar een van die Napolitaanse panoramische kerststallen, die een heel dorp vol minuscule figuurtjes uit alle lagen van de gemeenschap op het toneel brengen, waarop je telkens weer nieuwe details ontdekt.” Dezelfde appreciatie geldt evenzeer reeds voor dit derde deel.  

Ook in dit verhaal verloopt de spanningsopbouw geleidelijk waarbij vele schijnbaar onbelangrijke details pas later hun ware betekenis krijgen, alsof de stukjes van de caleidoscoop in hun definitieve vorm vallen. 

Literair blijft de reeks op hetzelfde hoogstaande niveau met kop en schouders uitsteken boven het merendeel van de soortgenoten. De natuurbeschrijvingen, de weerperikelen, het afwisselende landschap, de moeilijkheden van het reizen te voet, al die aspecten komen iedereen bekend voor die ooit een poos gezwoegd heeft over de middeleeuwse bergwegels van bijvoorbeeld de route naar Santiago de Compostela. De schrijfster kent de streek goed, of geeft tenminste zeer overtuigend die indruk. 

O ja, andermaal een welverdiend compliment aan Ken Broeders, voor zijn zeer geslaagd, stemmingsvolle omslagontwerp. 

Didactische verwerking 

- Uitgeverij De Leeskamer heeft zich gespecialiseerd in historische thrillers. Ze heeft de aanbevelingswaardige gewoonte om het eerste hoofdstuk van elke roman op haar website te publiceren als smaakmaker; voor dit derde deel was dat nog niet gebeurd toen deze recensie werd voltooid. Hier kun je dus veilig een geschikt boek laten kiezen.  

- Je kan leerlingen in complementaire groepjes laten werken rond andere romans, bijvoorbeeld enkele broeder Cadfaelboeken van Ellis Peters of andere hoogwaardige historische romans, waarvan je op deze site voldoende voorbeelden vindt..

Of als variante laat je een klas werken rond uitsluitend historische thrillers uit diverse tijdperken. 

- Voor het werken met historische lectuur zie op de website van de VVLG de algemene artikels over het werken met (jeugd)literatuur: Gelezen tijd. Historische romans in de tweede en derde graad: cultuuroverdracht en leesplezier, Wachters voor de poorten van het millennium. Historische (jeugd)romans als medium voor cultuuroverdracht en waardeverduidelijking en Concreet werken met historische romans in de klas.

Een heel goede en bijzonder uitgebreide afdeling historische romans met verschillende ingangen o.a. alfabetisch via auteur, vind je eveneens op deze website

Jos Martens