Community Geschiedenis Histoforum
Amerika’s beroemdste Nederlander. Een biografie van Hendrik Willem van Loon, Cornelis A. van Minnen
Amerikakenner Cornelis van Minnen heeft Amerika’s beroemdste maar inmiddels vrijwel onbekende Nederlander aan de vergetelheid ontrukt: Hendrik Willem van Loon (1882-1944), historicus, journalist, gevierd radiocommentator en illustrator. Opgegroeid in Rotterdam, in 1902 overgestoken naar de Verenigde Staten, brak Van Loon in 1921 door met The story of mankind, de eerste van een reeks bestsellers die hem roem zouden bezorgen. Aan die roem gingen twee decennia sabbelen en ploeteren vooraf, onder meer als correspondent van Associated Press in Rusland en als promovendus in München. Amerikaanse historici als Charles Beard prezen Van Loons vermogen om de geschiedenis voor het grote publiek te populariseren, terwijl Johan Huizinga er geen goed woord voor over had, en andere vakgenoten smalend spraken van ‘tabloid-kennis’.
Van Loons werk paste in een tijdvak van de rages, crazes and booms, de jaren twintig in Amerika, en een van die rages was de ‘overzichtsrage’. Van Loon was een van de generalisten die een samenvattend wereldbeeld wisten te scheppen dat aan een breed lezerspubliek houvast bood in woelige tijden. De dorst naar kennis was kennelijk groot. Van Loon kreeg etiketten opgeplakt als the pied piper of history en de ‘prins der popularisators’. Hij schreef ruim veertig boeken, waaronder biografieën van onder meer Thomas Jefferson en Simon Bolivar. Het liefst schreef hij over geschiedenis en kunst, en bij voorkeur in vermakelijke, babbelzieke stijl. Het ging om de grote lijn, het weidse gebaar, een visie op de ontwikkeling van de beschaving. Als auteur en verteller was hij nogal pregnant aanwezig. Een van zijn favorieten was Desiderius Erasmus, geboren in dezelfde straat in Rotterdam als Van Loon, en met wie de ijdele Van Loon zich nogal opzichtig vereenzelvigde.
Van Minnen, directeur van het Roosevelt Study Center in Middelburg, heeft een uitstekend leesbare en mooi verzorgde biografie geschreven, met een goede balans tussen het persoonlijke en het politieke. Hij schept er genoegen in om ook de Zeeuwse connectie van zijn hoofdpersoon aan te halen (de schrijver resideerde enkele jaren in Veere; zijn huis in de VS doopte hij Nieuw Veere). Van Loon, een reus van 135 kilo, allerminst een Adonis, hield er een rusteloos en ongelukkig liefdes- en huwelijksleven op na, en balanceerde tussen heimwee tot en minachting voor zijn land van herkomst. Zijn finest hour beleefde hij in de jaren dertig, toen hij bevriend raakte met Franklin en Eleanor Roosevelt. Hij liet zich graag op het Witte huis inviteren en mocht Albert Einstein en Thomas Mann tot zijn uitgebreide kennissenkring rekenen. Als een Cassandra waarschuwde hij jarenlang tevergeefs voor het gevaar van het nazisme (onder meer in het boek Our Battle), terwijl het isolationistisch ingestelde Amerikaanse publiek de oren liet hangen naar demagogen als father Coughlin en Charles Lindbergh. In de oorlogsjaren sprak Van Loon via een kortegolfzender tot bezet Nederland. Voor de bezoeken van prinses Juliana aan Roosevelt fungeerde Van Loon als intermediair.
Vreemd genoeg liet Van Loon, huisvriend van de Roosevelts en heraut van vrijheid en mensenrechten, zich privé fel uit tegen negers, joden en katholieken. Het is jammer dat Van Minnen die contradictie niet anders weet te verklaren dan hem een kind van zijn tijd te noemen. Ook mijn nieuwsgierigheid naar Van Minnens persoonlijk oordeel over Van Loons werken bleef onbevredigd. Loont het nog de moeite om die pennenvruchten antiquarisch aan te schaffen, of zijn ze echt niet meer te pruimen? Afgezien hiervan is het boek een aanrader voor wie een onverwacht inkijkje wenst in Roosevelts Witte Huis en het Amerika aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog.
Jan van Oudheusden
Cornelis A. van Minnen, Amerika’s beroemdste Nederlander. Een biografie van Hendrik Willem van Loon (uitg. Boom, Amsterdam 2008), 447 blz., prijs € 34,50.
Met onderstaande zoekmachine kunt u zowel zoeken op het www als binnen deze site en Histoforum
© Albert van der Kaap, Enschede
1998-2008.