Community Geschiedenis Histoforum
Georges Duhamel, Civilisatie 1914-1917. Arts aan het front van WO I
Bij het komende examenonderwerp ‘Ten Oorlog!’ draait het om oorlog als maatschappelijk verschijnsel. De wetenschapper achter dit thema, Hans Binneveld, is specialist op het terrein van medische zorg tijdens de Eerste Wereldoorlog. Dat kunnen voor de geschiedenisdocent al twee goede redenen zijn om de recente vertaling ter hand te nemen van het boek Civilisation uit 1918 van de arts-auteur Georges Duhamel. De uitgevers van de voortreffelijke reeks Oorlogsdomein (Arbeiderspers) plaatsen dit boek op één lijn met Het Vuur van Henri Barbusse. Duhamel (1884-1966) was voor 1914 al een bekend schrijver. Zoals veel van zijn generatiegenoten meldde hij zich in 1914 vanuit een onbedwingbare dadendrang als vrijwilliger bij het leger, meer speciaal bij de geneeskundige dienst. Heel de oorlog lang werkte hij in een veldhospitaal direct achter het front. Hij behandelde gewonden die het transport hadden overleefd van het slagveld naar de eerstehulppost en vandaar naar het veldhospitaal.
Duizenden Franse artsen, merendeels jong en onervaren als hijzelf, moeten zijn ervaringen hebben gedeeld; Duhamel was echter een der zeer weinigen die deze te boek stelde. Het was vooral de confrontatie met vernietiging en verminking van menselijke lichamen op een tot dusver nooit vertoonde schaal die schokte. In deze oorlog werd voor het eerst de artillerie ingezet tegen mensen, in plaats van alleen tegen objecten zoals vestingwerken. Het was metaal tegen mensenvlees. Afgrijselijke verwondingen - verbrijzelde en afgerukte ledematen, open buik- en hoofdwonden - waren het gevolg. Inslag van granaatscherven betekende veelal dat ook aarde, textiel, houtsplinters het menselijk lichaam binnendrongen. Infectiegevaar dus. In veel gevallen was het enige wat erop zat: snel amputeren.
Wie nu een soort gruwelkabinet verwacht, kan ik geruststellen. Duhamel beschrijft voornamelijk de behandeling na aankomst in het veldhospitaal, als het werk bestaat uit het dagelijks vervangen van verband. Of de gekmakende vliegenplaag in 1916 aan de Somme. Hij voert gesprekken met patiënten over thuis of over hun hoop voor de toekomst. Hij beschrijft hoe de verloofde een gewonde soldaat in zijn laatste uren bijstaat. Duhamel heeft alles vervat in losse beschrijvingen, telkens vanuit ander perspectief. Hij heeft een klinische, afstandelijke blik, haast onderkoeld, maar de lezer ontvangt wel degelijk de verholen emotionele boodschap. Die klinkt bijvoorbeeld door in zijn beschrijving van een mobiel chirurgisch veldhospitaal, voor hem een ‘reparatiewerkplaats’ op rails, bedoeld voor de mannen die de ‘verpulverings- en vernietigingswerkplaats’ (het front) hebben verlaten. Al het ‘menselijk materiaal’ dat nog enigszins bruikbaar is, wordt er opgelapt teneinde het bij de eerste de beste gelegenheid te kunnen hergebruiken. Dat wordt ‘de instandhouding van het aantal manschappen’ genoemd.
Medische zorg met als primair doel verse aanvoer van kanonnenvlees te waarborgen! Kan het cynischer?
Jan van Oudheusden
Georges Duhamel, Civilisatie 1914-1917. Arts
aan het front van WO I (uitg. Arbeiderspers - Amsterdam 2007), 203
blz., prijs €
21,95.
Met onderstaande zoekmachine kunt u zowel zoeken op het www als binnen deze site en Histoforum
© Albert van der Kaap, Enschede
1998-2008.