Histoforum      Lesmateriaal      Toetsmateriaal      Vakinformatie      Magazine    

Totalitaire staten In het interbellum in de twintigste eeuw ontstonden er in Europa twee totalitaire staten, het nationaal-socialistische Duitsland en de communitische Sovjetunie. Na de tweede wereldoorlog kwamen hier nog een aantal staten bij.

Albert van der Kaap, Enschede, albert@vanderkaap.org      

Doelstellingen

• Je kent het onderscheid tussen een dictatuur en een totalitaire staat

• Je kent de belangrijkste kenmerken van een totalitaire staat:

  • in een totalitaire staat wordt geprobeerd het handelen en denken van mensen zoveel mogelijk te beheersen 

  • in een totalitaire staat wordt geweld gebruikt en/og gedreigd met het gebruik van geweld

  • in een totalitaire staat speelt de inzet van geheime politie en verklikkers een grote rol

  • in een totalitaire staat speelt angst daardoor een grote rol

  • in een totalitaire staat worden wergeversbonden en vakbonden gelijkgeschakeld

  • in een totalitaire staat is slechts een politieke partij toegestaan

  • in een totalitaire staat ontbreken grondrechten als vrijheid van meningsuiting, drukpers, vergadering en vrijheid van godsdienst

• Je kunt voorbeelden geven van deze kenmerken en ze herkennen

• Je kunt duidelijk maken wat de impact is van een totalitaire staat op het dagelijks leven van mensen

• Je kent het belang van propaganda in totalitaire staten en kunnen voorbeelden geven van het gebruik ervan

• Je kunt voorbeelden geven van de wijze waarop macthebbers in totaliatire staten kunst en kunstenaars voor hun doelstellingen gebruiken

• Je kunt voorbeelden geven van de manier waarop kunst en kunstenaars een rol kunnen spelen in het verzet tegen totalitaire staten

• Je kunt voorbeelden noemen van (historische) totalitaire staten

• Je kunt het ontstaan van totalitaire staten verklaren

• Je kunt (in een debat) een beargumenteerd standpunt innemen ten aan zien van (aspecten) van het leven in totalitaire staten, danwel ten aanzien van oorzaken van het ontstaan van totalitaire staten en/of gevolgen ervan

• Je kunnt je, aan de hand van stellingen over leven in totalitaire staten (in een debat) verplaatsen in de standpunten van anderen

Stellingen

• Als de dictatuur een feit is, is de revolutie een plicht! (Pascal Mercier)

• Aan een totalitaire staat valt niet te ontsnappen

• De overwinaar heeft altijd gelijk

• Verzet is zinloos

• Mij overkomt geen totalitair gedrag

• Macht is lekker

Kenmerken van een totalitaire staat
 
Anders dan in een dictatoriale staat, beheerst in een totalitaire staat het regime ook het privé-leven van de onderdaan. De staat eist van hem niet alleen onderwerping aan het systeem maar ook het actief uitdragen van de ideeën. Middelen om het individu totaal te beheersen zijn gelijkschakeling, gebruik van de massamedia, censuur, intimidatie, terreur, werk/concentratiekamp, en liquidatie. Voorbeelden van totalitaire staten zijn Hitler Duitsland , de USSR onder Stalin en China tijdens Mao. Eigenschappen of overeenkomsten tussen nationaalsocialisme en communisme:

• Het belang van de groep en de staat gaat voor alles

• De leider is allesoverheersend

• Eenpartijstelsel, geen parlementaire democratie

• Massamedia: propaganda

• Jeugd geïndoctrineerd

• Veel uiterlijk vertoon

• Soort geloof, cultus, overwinnen van ‘het kwade’ (communisme, kapitalisme, jodendom)

• IJzeren handhaving van de orde door geheime politie

• Onderdanen leven in permanente angst